Kamera karşısına ilk kez geçen oyuncuların sıkça yaptığı belli başlı hatalar vardır. Bunların büyük bir çoğunluğu oyunculuk bilgisinin yetersizliğinden kaynaklanmaz...
Büyük oynamak
Tiyatro kökenli oyuncuların kamera önünde daha büyük oynamaya meyilli olduğu bilinen bir gerçek. Bunun temel sebebi tiyatro ve sinemanın farklı dinamiklere sahip olmasıdır. Tiyatroda duyguyu salonun en arka kısmındaki insanlara kadar iletmek gerektiği için, oyuncular beden dillerini ve mimiklerini bu dinamiklere göre kalibre eder. Daha sonra kamera karşısına geçtiklerinde de alışkanlık gereği kendilerini bu yolla ifade etmeye çalışırlar. Yine de ben tiyatro kökenli bir oyuncuyla çalışmayı hiç oyunculuk eğitimi almamış biri ile çalışmaya tercih ederim. Çünkü bir kere bu büyük oynama mevzusunu hallettiniz mi, sonrasında çok kaliteli performanslara tanık olabilirsiniz.
Replikleri kitap Türkçesi ile okumak
Yine tiyatro kökenli olan oyuncuların diğerlerine kıyasla daha sık yaptıkları bir hatadır. Tiyatro dinamikleri içinde doğru kabul edilebilse de, günlük hayatta kimse kitap Türkçesi ile konuşmaz. Sinema da gerçek hayatı temel aldığı için "...yapıyor, ediyor." ile biten cümleler performansı müthiş derecede yapaylaştırabilir. Genç tiyatrocular bu alışkanlıktan hızlıca kurtulabilse de, orta yaşlıların kendini bu yeni duruma adapte etmesi bir hayli zor olabiliyor.
Görüntü yönetmeninin işaretlediği netlik noktalarından çıkmak
Zaman zaman oyuncular kendilerini sergiledikleri performansa kaptırıp netlik alanından uzaklaşabilmektedir. Netlik üzerine yazdığım yazımda da belirttiğim gibi, sinemada pek çok hata farklı yollardan telafi edilebilir. Ama netliğin kaçması kolay kolay edilemez. Netlik sadece Focus Puller'dan dolayı değil, zaman zaman oyuncunun netlik noktasından çıkması sebebi ile de kaçabilir. Bu durumun önüne geçmenin en kolay yolu, çekim öncesinde oyuncuyu güvenli hareket alanın neresi olduğuna dair bilgilendirmektir. Siyah bant ile netlik alanının işaretlenmesi de oyunculara bu anlamda yardımcı olmaktadır. Özellikle tiyatro kökenli oyuncular, sahneyi efektif biçimde kullanmaya alışık olduklarından, kendilerine verilen bu küçük alanda performans sergilemekte zorlanabilir. Bu tip durumlarda eğer sahnenin görsel dili izin veriyorsa, oyuncunun kendini daha rahat hissetmesi için kadrajdan çıkıp geri girmesine veya netlik noktasından uzaklaşmasına bilinçli olarak izin verilebilir.
Her kadrajda aynı oyunu sergilemek
İstisnalar olmakla birlikte, kamera açıları ile ilgili belli başlı kurallar vardır. Bu kurallardan en temeli geniş planın mekanı, orta planın hareketi, yakın planın duyguyu vermek için kullanılmasıdır. Performansını sergileyen oyuncunun kendisinin hangi planla çekildiğini bilmesi önemlidir. Eğer geniş planla çekiliyorsa bedeni ile, orta planla çekiliyorsa üst bedeni ile, yakın planla çekiliyorsa mimikleri ile oynaması performansının kalitesini etkileyecektir. Oyuncular bu bilgiyi kolaylıkla birinci ya da ikinci kamera asistanından alabilirler.
Performansı doğallaştıracak ufak detayları atlamak
Günlük hayatta hiçbirimiz dümdüz konuşmayız. Suratımızı kaşır, burnumuzu çeker, öksürür, elimizdeki kalemle oynar ve daha pek çok şey yaparız. Çekim esnasında da oyuncunun performansına abartıya kaçmamakla birlikte bu tür baharatlar eklemesi önemlidir. Bunları yaparken sese de dikkat edilmelidir. Örneğin oyuncunun masada otururken bir kalemle oynamaya başladığını ele alalım. Eğer kalemin sesi diyalog sesi ile çakışırsa, bu ses tasarımı veya kurgu aşamasında sorun yaşanmasına sebep olabilir. Çünkü istenen, her zaman diyalog sesini olabilecek en temiz şekilde almak ve geri kalan sesleri stüdyo ortamında kaydederek filme eşlemektir (Foley). Dolayısı ile performansı doğallaştıracak bu gibi öğelere ekranda yer vermek gerekse de, seslerin çakışma ihtimali göz ardı edilememelidir.
İdeal bir performans yaratıp ona şartlanmak
Oyuncular zaman zaman kafalarında ideal bir performans yaratıp kendilerini o ideale ulaşmaya şartlar. Ancak yönetmenin istediği çeşitliliktir. Ben çekimlerimde öncelikle güvenli olan versiyonu aldıktan sonra oyuncuyu sınırların dışına çıkması için cesaretlendiririm. Çoğu zaman da en iyi performanslar bu tip anlarda çıkar. Bu noktada en önemlisi oyuncunun da yönetmenin de belli başlı fikirlere saplanıp kalmaması, deneysel bir yol izlemesidir.
Sesin patlaması
Zaman zaman çekilen sahne senaryo gereği oyuncunun sesini yükseltmesini gerektirebilmektedir. Bu da ses operatörü tarafından kaydedilen sesin patlamasına sebep olmaktadır. Bu sorun, yapım sonrası aşamada dublaj ve benzeri yollardan çözülebilse de, çekim esnasında sesin doğru kaydedilmesi ideal olandır. Gain terimi cihazın ses şiddetine olan hassasiyetini belirler. Tek mikrofonla ses kayıt yapılan düşük ve orta bütçeli prodüksiyonlarda, oyuncunun bağırdığı durumlarda Gain'in anlık olarak kısılması gerekir. Çekimden önce oyuncu sesini yükselteceğini ses operatörüne bildirirse, ses operatörü de çekim anında Gain ayarını ona göre yapar. Büyük film prodüksiyonlarında zaman zaman farklı Gain değerlerinde birden fazla mikrofon ile kayıt yapılmaktadır. Ya da kimi kayıt cihazları aynı anda hem yüksek, hem de düşük Gain değerinden kayıt yapabilmektedir. Bu yöntem, daha geniş bir ses aralığında kayıt yapılmasına ve ses şiddeti arttığında durumun telafi edilebilmesine olanak sağlamaktadır.
Tekrarlar arası hareket devamlılığı sorunu
Özellikle koşu, tırmanış ve benzeri bedensel hareketler sırasında hareket devamlılığı çok önemlidir. Oyuncunun sigarayı hangi eliyle tuttuğuna, hangi ayağıyla adım atarak içeriye girdiğine ve buna benzer pek çok şeye dikkat etmesi gerekmektedir. Büyük film prodüksiyonlarında hareket ve aksesuar devamlılığını kontrol eden kişiler olsa da, düşük/orta bütçeli yapımlarda bu kurala dikkat etmek en başta oyuncunun sorumluluğundadır.
Saç, sakal kıyafet devamlılığı
Aynı hareket devamlılığı gibi, saç, sakal, kıyafet öğelerinin devamlılığına da dikkat edilmelidir. Kostüm ve aksesuarlar genellikle sanat departmanları tarafından takip edilse de, oyuncunun sıradan bir günde sakalını kesmeye karar vermesi tüm çalışma akışını sekteye uğratabilmektedir. Eğer filmin içinde aynı karakterin hayatından dönemler ekrana gelecekse genellikle bu dönemler topluca çekilirler. Örneğin sakallı ve yaşlı hali topluca çekilir. O sahneler bittikten sonra sakalsız ve genç haline geçilir. Bu noktada oyuncunun doğru bilgilendirilmesi ve departmanlar arası etkili iletişim kurulması önemlidir.
Doğaçlama yaparken ana fikirden sapmak
Bazı oyuncular doğaçlama yaptıklarında daha iyi bir performans sergileyebilmektedir. Ancak dikkat edilmesi gereken en önemli nokta ana fikirden sapmamaktır. Kimi yönetmenler senaryoda yazan diyalog metnini harfi harfine ekranda görmek istese de, bazıları oyuncunun kendi cümlelerini kurmasına izin vermektedir. Bence oyuncuya hareket alanı tanımak ve belli oranda özgür bırakmak, ortaya çıkan işin kalitesini olumlu yönde etkilemektedir.
Kameraya kaçamak bakışlar atmak
Amatör oyuncuların veya oyunculuk eğitimi almamış kişilerin sıkça yaptığı bir hatadır. Oyuncunun kameraya bakması ya da kameraya konuşması yer yer bazı filmlerde ve dizilerde seyirci ile karakter arasındaki duvarı yıkmak için kullanılsa da, bu gibi özel durumlar haricinde pek tercih edilmez.
Tekrar sayısı arttığında motivasyon kaybetmek
Bazen aynı sahne pek çok kez tekrarlandığında oyuncular başaramadıklarını düşünüp motivasyonlarını kaybedebilmektedir. Oyuncunun potansiyelini bilen yönetmen, onun sınırlarını zorlamak istiyor, veya oyuncuya bağlı olmayan çeşitli sebeplerden aynı sahneyi tekrar tekrar çekiyor olabilir. Bu noktada oyuncuya düşen, motivasyonunu yüksek tutmak, kendine güvenmek ve ekibin geri kalanı ile etkili iletişim kurmaktır.
Efe Tuncay