Sesin kaliteli şekilde kaydedilmesi ve kurgulanması çok ama çok önemlidir. Çünkü seyirci kalitesiz bir görüntüye tahammül edebilir, ama kalitesiz bir sese tahammül edemez. Ses kalitesinin önemi, sinema konusunda sözü geçen hemen hemen tüm otoritelerin üstünde ortak karar kılabileceği belki de yegane konudur.
Yaka Mikrofonları & Shotgun Mikrofonlar
Sinemada ses kaydederken en yaygın kullanılan iki mikrofon türü Shotgun ve yaka mikrofonlarıdır. Yaka mikrofonları kıyafetin altına, genellikle göğüs bölgesine yerleştirilirler. ses operatörünün kadraja girme korkusu olmadan kayıt yapabilmesine olanak tanırlar. Bu da yapım ekibine esneklik kazandırır. Doğru şekilde sabitlenmediklerinde kıyafet hışırtıları, kaydedilen sesleri bozabilmektedir.
Sinemada diyalog kaydetmek için en yaygın şekilde kullanılan mikrofon türü Shotgun'dır. Bu tip mikrofonlar, doğrultuldukları yöndeki sesleri lokal olarak kaydeder. Bu da onları temiz diyalog kaydı için biçilmiş kaftan yapmaktadır. Shotgun mikrofonlar rüzgarlı ortamlarda sünger, kafes veya Dead Cat benzeri koruyucu aparatlara ihtiyaç duyar. En bilinen markalar Rode ve Sennheiser'dır.
Sesin Dahili & Harici Kaydedilmesi
Sesi harici ya da dahili kaydetmenin avantajları ve dezavantajları vardır. Dahili kayıt, mikrofonun XLR veya Mini Jack kabloları aracılığı ile kameraya bağlanması ile elde edilir. En büyük avantajı sesin kurgu aşamasında eşlenmesine gerek kalmadan eşlenmiş halde gelmesidir. Dezavantajlarından biri kameraların ses kayıt cihazları kadar kaliteli ses kaydı yapamamasıdır. Çoğu kamera 48 Khz 24 Bit'e kadar ses kaydını desteklerken, ses kayıt cihazları sinema standardı olan 96 Khz 24 Bit'e varan kalitelerde kayıt imkanı sunmaktadır. Bir diğer dezavantaj ise kameraya bağlı olan mikrofonun hareket alanının kısıtlı olması, mikrofonun sadece kablo uzunluğunun izin verdiği ölçüde kameradan uzaklaşabilmesidir.
Sesi harici olarak kaydetmek, sinemada en sık kullanılan kayıt yöntemidir. Çünkü en kaliteli sonucu verir. En büyü dezavantajı, seslerin kurgu aşamasında görüntüye eşlenmek zorunda olmasıdır. Bu eşleme işlemini kolaylaştırmak için, klaket kullanmak gerekmektedir. Klaketçi aynı zamanda ikinci kamera asistanı olarak da geçer.
Klaket yapımın ismi, yönetmenin ismi, sekans, sahne, tekrar sayısı gibi bilgiler barındıran bir tahta parçasıdır. Bu bilgiler videoların kapak fotoğrafında belirerek kurgucunun dosyaları kategorize etmesini kolaylaştırır. Yıllar içinde sinemanın sembolü haline gelmiştir.
İkinci kamera asistanı, yönetmenin kayıt komutundan sonra klaketin üstünde yer alan bilgileri okur ve hareketli parçayı altta yer alan sabit parçaya vurur. Çıkan tiz ses, hem harici kayıt cihazı, hem de kameranın dahili mikrofonu tarafından kaydedilir. Ses grafiğinde sıçrama olarak karşılık bulan bu tiz ses, videonun ve harici sesin senkronize edilmesini kolaylaştırır.
Gelin ilk kez Shotgun mikrofon ile harici ses kaydı yapacak acemi bir ses operatörünün nelere dikkat etmesi gerektiğini inceleyelim
1. Ses operatörü çekim başlamadan önce ekipmanları birleştirir ve çekim ortamına uygun hale getirir. Pilleri şarj eder, hafıza kartında yeterli alan olduğundan emin olur. Hava rüzgarlı ise mikrofonun etkilenmemesi için sünger, kafes ya da Dead cat kullanır.
2. Kapalı mekan çekimlerinde arka plan gürültüsünü en aza indirmek için pencereler ve klima benzeri elektronik cihazlar kapatılır.
3. Sesin kayıt cihazının dahili mikrofonundan değil, ona bağlı Shotgun mikrofondan kaydedildiğinden (Doğru kanaldan) emin olur. Yanlış kanaldan kayıt yapılması, kaydedilen seslerin tamamının boşa gitmesine sebep olabilmektedir.
4. Çekim başlamadan önce veya sonra, tüm ekibi 30 saniyeliğine susturur. Ortam sesi kaydeder. Bu eylem her mekanda tekrarlanır. Kayıt esnasında spesifik bir ses duyulursa, ikinci bir kayıt daha alır. Kaydedilen bu sesler kurguda boşlukları doldurmak için kullanılır.
5. Kameranın kadrajına mikrofonun hangi hizada girdiğini sorar. Mikrofonu kadraja sokmadan oyuncuya olabildiğince yaklaştırır.
6. Mikrofonun gölgesinin oyuncunun suratına düşmesi, ya da kameraların pozisyonu gibi sebeplerle, zaman zaman mikrofonu yukarıdan aşağıya doğru değil, aşağıdan yukarıya doğru tutmak gerekebilir.
7. Mikrofonun durması gereken yer belirlendikten sonra, ses denemesi alınır. Bu deneme ile oyuncunun ses şiddetine göre kayıt cihazının ses kayıt hassasiyeti (Gain) belirlenir. Oyuncunun ses şiddeti kayıt cihazının göstergesinde %70-80'lerde ise, kayıt şartları uygundur.
8. Cihazın Gain değeri dışında bir de kulaklık ses şiddetini belirlemek gerekir. Bu değer, kaydedilen sesin niteliğini etkilemez. Kulaklık ses şiddetini %70'lerde tutmak genellikle iyi sonuç verir.
9. Mikrofon mümkünse oyuncunun ağızına 45 derece açı ile tutulur.
10. Ses operatörü yönetmenin "Kayıt" komutu ile kayda girer ve "Kestik" komutu ile kayıttan çıkar.
11. Klaketin olmadığı durumlarda yönetmenin "Kayıt" komutundan sonra ses operatörünün "Birinci tekrar", "İkinci tekrar" diye bağırması, kurguda seslerin eşlenmesini kolaylaştırır. Bu doğrudan ses operatörünün görevi olmasa da, klaketin olmadığı durumlarda kurgucunun işini kolaylaştırır.
12. Ses operatörü, oyuncunun performansı boyunca kayıt cihazını kontrol eder ve sesin patlayıp (Oyuncunun bağırması sonucu) patlamadığına bakar. Eğer ses patlar ise yönetmeni uyarır. Sahne bu yeni duruma göre tekrar çekilir. Ya daha kısık Gain değerinde kayıt yapan ikinci bir mikrofon eklenir, ya da oyuncunun bağıracağı anda kayıt cihazının üstündeki çark çevirilerek Gain anlık olarak kısılır.
13. Ses operatörü sadece ses patladığında değil, aynı zamanda istenmeyen her türlü gürültüde kayıt biter bitmez yönetmeni uyarmalıdır.
14. Kurgu sürecinde manipüle edilebilirliğini arttırmak için, mümkün olduğunca yüksek kalitede ses kaydı almak gerekir. Sinema standardı 96 Khz 24 Bittir. Bu kalite, sesin manipüle edildiğinde daha az bozulmaya maruz kalmasını sağlamaktadır.
15. Buna ek olarak ses operatörü çekim bittikten sonra ekipteki herkesi bir dakikalığına susturup sahnede geçen spesifik sesleri (Kalemle yazma, kapı gıcırdama...) tekrardan kaydedebilir. Bu işlem, ses tasarımı (Foley) aşamasında kolaylık sağlar.
16. Her yeni ses kaydında kayıt cihazının ses hassasiyeti, (Gain) mikrofonun oyuncuya olan mesafesi ve oyuncunun çıkarttığı sesin şiddeti baz alınarak yeniden ayarlanır. Gain (Cihazın sese duyarlılığı) arttıkça arka plan gürültüsü (Noise) de artar. Noise istenmeyen bir etkendir. Bu yüzden Gain'i açmak yerine sesi çıkaran objeye yaklaşmak ya da sesi çıkaran oyuncunun sesi daha yüksek çıkartmasını sağlamak, dolayısı ile Gain'i kısmak tercih edilir.
17. Çekim arasında mola verildiğinde kayıt cihazı kapatılmalıdır. Aksi taktirde piller çabuk tükenebilir.
18. Boom sopasını dikine olacak şekilde duvara yaslamak cihazın kayıp düşmesine sebep olabilmektedir. Bu sebeple Boom sopası çekim molalarında olabildiğince küçük formda ve enine konumlandırılmalıdır.
Efe Tuncay
Comments