Bir lensin kalitesini ve dolayısıyla fiyatını etkileyen pek çok faktör vardır. Lensin en düşük diyafram değeri, bu parametrelerin başında gelir.
Diyafram değeri ne kadar düşerse, lens içine o kadar ışık alabilir. Bu da net alan derinliğinin artmasına ve düşük ışıkta ISO vermeye gerek kalmadan aydınlık görüntüler else edilmesine olanak tanımaktadır. ISO dijital yollardan ışık miktarını arttırdığı için beraberinde "Noise" problemi ile gelir. Bu yüzden ışığı arttırmak için son çare olarak kullanılır.
Lensin fiyatını etkileyen diğer faktörler ise türü, uyumlu olduğu kamera yuvası, üreten markanın özel serilerinden birine dahil olup olmadığı ve otomatik netleme özelliği barındırıp barındırmadığıdır. Lens firmalarının çeşitli özel serileri vardır. Örneğin Canon profesyonel serisini kırmızı halka ile işaretler. Bu seriler standart serilere göre daha kaliteli ve daha pahalıdır.
Doğada yırtıcıların göz yapıları dar açı, avların göz yapıları geniş açı lenslerinkine benzemektedir. Dar açı lenslerin ortak noktası, nesneleri birbirlerine olduklarından yakınmış gibi göstermeleridir. Bu özellik doğrultusunda evrimleşen zebralar, sürü halinde dolaştıklarında vücutlarındaki çizgiler ile yırtıcıların gözlerini kamaştıracak optik bir illüzyon yaratırlar.
İnsan gözüne en yakın sonucu 50 mm lenslerin verdiği söylenmektedir. Bu sebeple özellikle portre çekimlerinde bazı fotoğrafçılar yalnızca 50 mm lensleri tercih ederler. Lensin odak uzaklığı kadar, kameranın sensörünün ne kadarlık kısmını (Full Frame/Crop) kullandığı da önemlidir. Crop faktörü devreye girdiğinde lensler olduklarından daha dar açı sonuçlar verebilmektedir. Gelin lens türlerini daha yakından inceleyelim...
Prime Lensler & Zoom Lensler
Prime lensler sabit odak uzaklığına sahiptir. Yani Zoom-in/Zoom-out yapamazsınız. Eğer objenin kadrajda daha fazla yer kaplamasını istiyorsanız ona yaklaşmanız gerekir. Zoom lenslere göre tercih edilme sebepleri genel olarak daha net bir görüntü yakalamaları ve daha düşük diyafram değerlerine sahip olmalarıdır. Şahsen ben aradaki netlik farkının Zoom özelliğini feda etmeye değecek kadar dramatik olmadığına inananlardanım...
Sinema Lensleri & Fotoğrafçılık Lensleri
Sinema lensleri video çekmek için üretilmiştir. Bu sebeple netlik halkaları fotoğraf lenslerine göre daha az hassastır. Bu özellik, yumuşak netlik geçişleri yapmaya olanak tanımaktadır. Fotoğrafçılık lenslerinde F ile belirtilen diyafram değeri, sinema lenslerinde T ile belirtilir. Sinema lensleri günümüz Türkiye'sinde bir ya da birkaç araba fiyatı tutabildiğinden, sinemada fotoğrafçılık lenslerinin kullanımı da oldukça yaygındır.
Makro, Tele & Geniş Açılı Lensler
Makro Objektifler
Makro lensler adından da anlaşılacağı gibi makro ölçekte çekimler yapmak için üretilirler. Bir karıncayı veya yaprağın damarlarını çekmek istediğinizde başvuracağınız türden lenslerdir. En yakın netleme mesafeleri diğer lenslere kıyasla çok daha kısadır. Yüksek miktarda ışığa ihtiyaç duyarlar. Bu durum, diyafram değerlerinin düşmesine, diyafram değerlerinin düşmesi de net alan derinliğinin artmasına sebep olur. Net alan derinliği, genellikle elde edilmeye çalışılan, fotoğrafları daha estetik kıldığı düşünülen bir parametre olsa da, fazlası makro ölçekte netlik yapan kişinin sorun yaşamasına sebep olabilmektedir. Netlik noktası fazla hassas hale geldiği için, kameradaki en ufak sarsıntı veya titreşim çekilen fotoğrafın kalitesini etkileyebileceğinden, tripod benzeri sabitleyicilerin kullanım gerekliliği doğmaktadır.
Tele Objektifler
Tele objektifler en sık doğa belgeseli ve spor çekimlerinde kullanılırlar. Uzak mesafelere Zoom yaparak hayvanları doğal ortamlarında kaydetme veya sporcuları ekrana taşıma imkanı sunarlar. Dar açıya sahip olmaları, yukarıda da bahsettiğim gibi objeleri birbirlerine olduğundan daha yakınmış gibi görüntülemelerine ve daha kolay net alan derinliği elde edebilmelerine olanak sağlamaktadır. Afrika ovalarındaki o aslanlar, ceylanlara bir pençe mesafesinde gibi gözükseler de, işin aslı öyle değildir...
Not: Üstte gördüğünüz bu fotoğrafı Kapadokya'da GoPro ile bir sıcak hava balonundan çektim. Balık gözü lensin yarattığı bozulma sayesinde, ufuk çizgisi büküldü ve sanki fotoğraf bir balondan değil de uzay mekiğinden (Çok daha yüksekten) çekilmiş efekti yarattı.
Geniş Açı Objektifler
Geniş açı lensler genellikle mekan çekimlerinde kullanılırlar. Bu lenslerin daha da abartılı sonuç veren türüne balık gözü denir. Geniş açı lenslerde net alan derinliği sağlamak dar açı (Tele) lenslere kıyasla daha zordur. Bu sebeple netlik ayarı yapma seçeneği sunmayan GoPro ve benzeri aksiyon kameralarında, yakın uzak demeden tüm kadrajı net alabilmek için balık gözü lensler kullanılmaktadır. Balık gözü lensler, geniş açı lens ailesinin hayatı uçlarda yaşamayı seven asi torunlarıdır.
Anamorfik Lensler
Sinema ve televizyonun en boy oranları (Aspect Ratio) farklıdır. Televizyonda çoğunlukla 16:9 standardı kullanılsa da, sinema perdelerinin en boy oranları enine daha uzundur. Bu sebeple 16:9 kaydedilen görüntü, üstten alttan kırpılarak daha basık olan sinema oranlarına dönüştürülür. Çekim yapılırken bu kırpma payı hesaba katılır. "Safe Action" ve "Safe Title" kırpılmayacak güvenli alanı temsil eder. Çekim esnasında kompozisyon bu güvenli alana göre kurulur.
Anamorfik lensler 16:9 görüntünün kırpılması ve dolayısı ile kalite kaybı yaşanmasının önüne geçmek için kullanılmaktadır. Bu özel lensler görüntüyü sıkıştırarak aktarır. Anamorfik modu olan kameralarsa tersine bükme işlemi uygulayarak görüntüyü açar. Sonuç olarak kamera doğrudan sinema oranlarında kayıt yapmış olur ve kırpma işlemine gerek kalmaz. filmli kameraların kullanıldığı eski dönemlerde, projeksiyon makinesine takılan ve sıkıştırılmış görüntüyü açan bir mercek sayesinde, film hedeflenen oranlarda perdeye yansıtılırdı.
Anamorfik lenslerin bir diğer tercih sebebi ise aksiyon filmlerinde sıkça görmeye alışık olduğumuz Flare (Işık hüzmesi) efektleri yaratmaları ve filmlerin sinematik anlatı dillerine karakteristik bir dokunuş yapmalarıdır. Sırf bu sebeple bile bazı görüntü yönetmenleri anamorfik lensleri tercih etmektedir.
Bir filmin anamorfik lensle çekilip çekilmediğini anlama yollarından biri de Bokeh efektinin daire mi elips şeklinde mi oluğuna bakmaktır. Normal lensler daire şeklinde optik iç düzeneğe sahipken anamorfik lenslerin yapısı elips şeklindedir. Bu da Bokeh efektinin elips biçiminde ekrana yansımasına sebep olmaktadır.
Çıkartılabilen & Çıkartılamayan Lensler
Bir kameranın lensinin çıkartılamıyor oluşu, genellikle o kameranın amatör ya da yarı amatör kullanım için üretilmiş olduğu anlamına gelmektedir. Profesyonel kameralarda aranılan ilk şartlardan biri, lensin değiştirilebilir oluşudur.
YouTube Kanalının Deneyi
Yıllar önce adını şu an hatırlamadığım bir YouTube kanalında bir deney izledim. Dünyanın en iyi kamera markalarından biri olan Arri Alexa'ya çok pahalı (Ev fiyatı) ve çok ucuz bir lens takıp elde edilen görüntüleri sinema endüstrisi profesyonellerine izlettiler. Hangi görüntünün hangi lensle çekildiğini tespit etmelerini istediler. Gece çekimleri haricinde (Düşük diyafram) aradaki farkı kimse net olarak anlayamadı. Şimdi diyeceksiniz "Madem öyle ne gerek var böbreğimizi satıp lense yatırmaya." Ben de size aynı soruyu soruyorum.
Türkiye şartları sağolsun kariyerimin başından beri aynı lensi (24-105 f4) kullandığım için bu deneyde elde edilen sonuçları profesyonel hayatımda test etme şansı bulamadım. Ama düşüncem şu yönde... Bir lense düşük diyafram değeri için, türü için, otomatik netleme özelliği için, en yakın netlik mesafesi için, odak mesafesi aralığı için para verilir. Ama gidip de kimsenin fark etmeyeceği çok hafif bir keskinlik elde etmek adına bir Prime lense deli gibi yüksek meblalar yatırılmaz.
Not: Bir dönem sinemada "Kamera insan gözünün yapamadığı hiçbir şeyi yapmamalı, bu sayede seyirci kendisini kamerayla özdeşleştirmeli." diye bir düşünce hakimdi. Yanlış hatırlamıyorsam Fransız yeni dalga akımı ile bu düşünce geldi. Belki de Prime lenslerin Zoom özelliğine sahip olmaması, bu akımın standartlarını karşılamasına ve dolayısıyla o dönem popülerleşmesine sebep oldu.. Tabi bu yalnızca bir teori.
Sonuç
Her uzmanlık alanı farklı türde lenslerin kullanılmasını gerektirmektedir. Örneğin bir savaş muhabiriyseniz Prime lens seçmeniz düzgün fotoğraflar çekmek için sürekli hareket halinde olmanıza ve dolayısıyla öldürülmenize sebep olabilir. Aynı şekilde geniş açı lensle aslan videoları çekmeye giderseniz, ava giderken avlanabilirsiniz. Siz siz olun çekime çıkmadan araştırmanızı iyi yapın.
Efe Tuncay
Comments